Geachte (leden van de) Kamer(commissie)
Wij realiseren ons dat het gasdossier een belangrijk item is voor de 2 e Kamer. Wij hopen
dat u zich realiseert dat dit gasdossier ook een heel belangrijk onderwerp is voor de
bewoners die op of rond de kleine gasvelden in Nederland wonen. Wij zijn de bewoners
rondom en op het gasveld Diever, dat wil zeggen de bewoners uit de gemeenten
Weststellingwerf (Friesland), Westerveld (Drente) en Steenwijkerland (Overijssel). Wij
noemen ons GAS DrOvF.
In de afgelopen periode hebben bewonersgroepen en organisaties uit de diverse
dorpen/gemeenten zich verdiept in de gaswinning. Dit heeft geleid tot een aantal
documenten of reacties op stukken. Deze documenten en reacties overziend, hebben we
besloten ons tot u te richten met een aantal conclusies die hieruit getrokken kunnen
worden. De onderliggende stukken zijn bijgevoegd als bijlagen.
In de loop van de jaren hebben we ons ingespannen om te onderzoeken wat er gebeurt
met betrekking tot de gaswinning of plannen daartoe in onze directe omgeving en onze
regio. Dit geldt voor de procedures die er gelden bij de overheid en de exploitant Vermilion
Energy uit Canada; dit geldt voor de controle op de procedures; dit geldt voor de
afspraken die er gemaakt worden en die niet altijd nageleefd worden, dit geldt voor de
waarborgen voor onze veiligheid; dit geldt voor de (on)mogelijkheden van betrokkenheid
van de gemeenten waar wij deel van uitmaken, dit geldt voor de schades van nu en in de
toekomst; dit geldt voor de wijze van schadeafhandeling; dit geldt voor de gevolgen voor
het landschap, en dit geldt eveneens voor de informatievoorziening aan de bewoners.
Op al de bovengenoemde punten blijkt het nodig te zijn dat we ons ermee bezighouden.
Centraal hierin is de informatievoorziening.
Voor onze informatievoorziening blijken we niet alleen te kunnen vertrouwen op de
overheid en Vermilion Energy. Vermilion Energy is terughoudend, niet tijdig en selectief in
het verstrekken van informatie. Dit gebrek aan informatie voor bewoners heeft ook te
maken met het vergunningenstelsel. Veel werkzaamheden, vooral boorwerkzaamheden
worden intern geregeld. Voor veel onderdelen / werkzaamheden is er in het huidige
vergunningenstelsel geen informatieplicht. Wanneer dit verbeterd wordt, zou er goede en
tijdige informatie komen waardoor wellicht veel onrust wordt weggenomen. Want hierdoor
blijkt ook het Ministerie niet voldoende op de hoogte van wat Vermilion Energy aan
activiteiten uitvoert. Dit kan komen omdat Vermilion Energy juridisch niet altijd verplicht is
om de informatie te melden; het kan ook komen doordat Vermilion Energy haar activiteiten
liever niet naar buiten brengt.
Het Rijk heeft een Toezichthouder in het leven geroepen, maar ook bij de Toezichthouder
blijkt niet alle benodigde informatie voorhanden om een goede inschatting te maken voor
de veiligheid voor omwonenden of voor het landschap. Kennelijk is hun positie
onvoldoende helder en voorzien van bevoegdheden vastgesteld. Het feit dat er onlangs
een bedrag voor personeel is toegekend, geeft aan dat er bij de toezichthouder sprake is
van onderbezetting.
Het Rijk zelf lijkt onvoldoende bereid om informatie te verstrekken. Het is regelmatig nodig
om gebruik te maken van de Wet Openbaarheid Bestuur (WoB).
De overheid legt voor een deel de verantwoordelijkheid voor informatie aan bewoners bij
Vermilion Energy. Echter, Vermilion Energy wijst naar het Ministerie van EZ&K. Onze
ervaringen hiermee zijn vooralsnog niet altijd positief vanwege het selectieve karakter
ervan, omdat deze te laat is, of omdat deze pas na aandringen van ons wordt toegestuurd.
De informatie bereikt ons vaak te laat om hiertegen tijdig bezwaar aan te tekenen of te
verzoeken om handhaving. Dan worden we hiermee buitenspel gezet, daar waar we
formeel nog wel een bescheiden positie hebben.
Zo wordt in de omgevingsvergunning voor ombouw van proefboorlocatie naar
winningslocatie vaak een maximale dagproductie ingevuld die net beneden de m.e.r.-Nm3
gas per dag ligt. Door bijvoorbeeld een maximale dagdrempelwaarde van 500.000. Door
bijvoorbeeld een maximale dagproductie in te vullen van 480.000 Nm3 gas per dag, hoeft
geen Milieueffect rapport te worden opgesteld, terwijl later blijkt dat deze hoeveelheid
nooit het beoogde doel was, maar een veel hogere dagproductie. Dit bleek op de
boorlocatie Wapse het geval. Daarom pleiten wij ervoor dat in alle gevallen – en van meet
af aan – de verplichting geldt voor het opstellen van een MER. Duidelijk voor het
gaswinningsbedrijf en voor de omgeving.
Na het verkrijgen van de vergunning wordt er alsnog meer gas gewonnen en wordt daar
geen vergunning voor aangevraagd; later krijgt Vermilion Energy gewoon gelegenheid
alsnog een vergunning voor extra winning aan te vragen. Ook een MER is dan niet meer
aan de orde. Dit niet juist aangeven door Vermilion geldt eveneens voor de verwachte
bodemdaling.
De gebruikte technieken bij de winning, zoals fracking, voldoen niet altijd aan de verstrekte
vergunningen. Met fracking wordt onder druk de productie op gang gehouden of
uitgebreid, zoals ook in Wapse gebeurde. Slechts door opmerkzame bewoners en pers
wordt duidelijk hoe Vermilion te werk gaat. In Loon op Zand bleek de fracking tot dermate
grote problemen te leiden dat de er gestopt moest worden.
Het vergunningenstelsel is zeer ingewikkeld en daarmee niet transparant. Het toezicht op
de naleving van de vergunningen laat te wensen over en voor bewoners moeilijk
toegankelijk.
De licenties voor opsporingsvergunningen en winning die al tientallen jaren terug zijn
verstrekt, gelden nog steeds, terwijl wanneer men een schuur wil bouwen of een boom wil
kappen, de vergunning na een half jaar vervalt. Sinds de tijd dat de licenties voor het
opsporen en winnen van het gas zijn afgegeven, zijn er veel ervaringen met de gevolgen
ervan. Wij vragen ons daarom af waarom er geen eindtermijn aan de vergunningen wordt
gesteld. Ook vragen wij ons af of er mogelijkheden zijn om de oude vergunningen voor
opsporing in te trekken? Immers, dit kabinet heeft in het coalitieakkoord niet voor niets
aangekondigd dat er geen vergunningen voor de opsporing van gasvelden meer worden
afgegeven.
We vragen ons af of bij de verstrekking van een vergunning niet een afweging tussen
economische belangen van het Rijk enerzijds, en de belangen van bewoners en natuur-
en milieu anderzijds dient plaats te vinden. Niet alleen Vermilion Energy investeert in deze
gebieden, maar lagere overheden en bewoners en bedrijven doen dit eveneens. Wordt er
voldoende rekening gehouden met deze belangen?
Het Ministerie EZK kiest duidelijk voor het economische belang. De lagere overheden
zoals provincies en gemeenten worden steeds minder partij (Rijks CoördinatieRegeling)
en kunnen daardoor nauwelijks tegendruk bieden. Hun belangen, zoals hun investeringen
in natuur en milieu, de schades aan natuur en milieu, of het ontwikkelen van woonwijken
en bedrijfsterreinen leggen het loodje ten opzichte van de economische belangen van het
Rijk.
Als de proefboring succesvol is volgt vaak een omgevingsvergunning voor de ombouw
naar winningslocatie. Vaak wordt ook tegelijkertijd een winningsplan ingediend en stemt de
Minister bijna altijd in met de maximale gasvolumes en maximaal aantal winjaren. Op veld
Diever zijn nog drie extra boorlocaties gepland, naast die in Wapse, maar worden alle
putten onafhankelijk van elkaar beoordeeld. Dit terwijl de boorlocaties niet alleen
toenemen, maar ook dicht op elkaar liggen. Echter, een overzichtskaart ontbreekt en er
wordt onvoldoende rekening gehouden met de nadelige effecten die de locaties onderling
op elkaar kunnen hierop wijst hebben. Hierop wijst de Mijnraad in juli 2017 ten aanzien
van de nabijgelegen velden Eesveen en Vinkega. Dan is het zinvol veld Diever, en de
geplande uitbreiding op dit veld, in het advies mee te nemen.
Het is belangrijk te onderkennen dat de schades die in Groningen ontstaan zijn, pas
voelbaar en zichtbaar werden na tientallen jaren van gaswinning of zelfs na het beëindigen
ervan. Door grote vasthoudendheid hebben de Groningers aandacht voor hun problemen
gekregen. De bewoners boven/ rondom de kleine velden willen niet in dezelfde situatie
terecht komen. Maar tot nu toe is geen enkel vertrouwen gerechtvaardigd dat dit in orde
komt. Het is prima dat er gewerkt wordt aan de energietransitie; in die fase zou ons inziens
de winning van gas uitsluitend nog offshore moeten gebeuren. Maar zo lang gas in de
kleine velden wordt gewonnen en er daarmee schades aan bezittingen kunnen ontstaan,
hebben bewoners recht op garanties met betrekking tot een schaderegeling die
transparant, op tijd, en net als in Groningen, waarbij sprake zal zijn van omgekeerde
bewijslast. In dit licht komt het Vermilion Energy goed uit om de afspraken over
nulmetingen- vervolgmetingen uit te stellen en niet te communiceren. Het ziet ernaar uit
dat bedrijven en bewoners al kunnen rekenen op een waardedaling van het onroerend
goed.
Vermilion heeft een bb rating en in haar jaarrekening onvoldoende reserve om in te staan
voor veroorzaakte schade (bron: jaarrekening Vermilion Energy 2017). Stel dat dit bedrijf
zich terugtrekt, failliet of om andere reden daar niet meer op aanspreekbaar is, dan
verwachten wij van de overheid dat deze voor zo’n schaderegeling garant staat. Hoe
rendabel is de gaswinning wanneer de werkelijke schades aan ecologie, landschap en
onroerend goed worden meegerekend? Wordt hierdoor een bedrijf niet onevenredig in het
voordeel gesteld terwijl de lasten op inwoners worden afgewenteld?
Ook inzake kleine velden zijn bewoners onvoldoende in de positie om het hoofd te bieden
aan het krachtenspel met Vermilion Energy. De Staat heeft een zorgplicht in
energievoorziening, maar ook een zorgplicht in het bieden van voldoende veiligheid en het
waarborgen van natuur- en milieuwaarden. Daarom moet de Staat garanties geven en
mag zij dit niet overlaten aan het krachtenspel tussen Vermilion Energy en bewoners, want
die hebben daar de positie niet voor.
Onze conclusies
Door de ondoorzichtigheid van de procedures rondom gaswinning, door het gebrek aan
informatie, door het zich niet aan de regels houden van de kant van Vermilion Energy,
door het ontbreken van een eerlijke en transparante afweging tussen het economisch
belang op rijksniveau en de vele belangen op regionaal en gemeentelijk niveau, kan er
geen sprake meer zijn van een legitiem en democratisch proces van besluitvorming.
Bewoners zitten met een breed scala aan vragen die tot nog toe niet beantwoord zijn. We
verwijzen hierbij graag naar de nota van de groep ‘Geen Opschudding Gaswinning
Eesveen’ die u onlangs is toegestuurd.
Op dit moment maakt het Rijk het Vermilion Energy mogelijk het proces van gaswinning
veel te veel naar eigen hand te zetten. Dit gaat ten koste van de openheid die juist zo hard
nodig is in situaties waarin anderen de dupe zijn van die gaswinning. Dat geldt zeker
zolang er geen garanties zijn voor een schaderegeling. De een de lusten en alle anderen
de lasten, zonder dat zij daar enige zeggenschap in hebben, dat is feodaal en zou in de
door het Rijk gewenste participatiemaatschappij met veel verantwoordelijkheid voor de
burger, niet meer mogen.
Vanwege uw zorgplicht vragen wij u met klem
* om er zorg voor te dragen dat dit proces van gaswinning transparant wordt, en daarmee
democratischer;
* erop toe te zien dat de onzekerheden die er bij de bewoners leven, worden weggenomen
door een helder beleid met eenduidige uitgangspunten;
* erop toe te zien dat alle maatschappelijke kosten van de gaswinning door de Staat
worden doorberekend aan de exploitant, zodat een economisch eerlijke afweging bij de
exploitatie ontstaat.
Werkgroep van bewonersgroepen rondom het veld Diever: GAS DrOvF
Namens deze
Henk Koene
voorzitter Plaatselijk Belang Vledderveen
plaatselijkbelang@vledderveendrenthe.nl